Effaith amaethyddiaeth ar yr amgylchedd

Effaith amaethyddiaeth ar yr amgylchedd

Enghraifft o'r canlynol	effaith amgylcheddol
Yn cynnwys	environmental impacts of animal agriculture

Effaith amgylcheddol amaethyddiaeth yw’r effaith y mae arferion ffermio gwahanol yn ei chael ar yr ecosystemau o’u cwmpas.^[1] Mae'r effaith yn amrywio'n fawr ac yn seiliedig ar arferion y ffermwyr. Bydd cymunedau ffermio sy'n ceisio lleihau effeithiau amgylcheddol trwy addasu eu harferion yn troi at arferion amaethyddol cynaliadwy. Mae effaith negyddol amaethyddiaeth yn hen fater sy'n parhau i fod yn bryder hyd yn oed wrth i arbenigwyr ddylunio dulliau arloesol o leihau dinistr a gwella eco-effeithlonrwydd.^[2] Er bod rhywfaint o fugeiliaeth dda i'r amgylchedd, mae arferion magu anifeiliaid yn y dull modern yn tueddu i fod yn fwy dinistriol i'r amgylchedd nag arferion sy'n canolbwyntio ar ffrwythau, llysiau a biomas. Mae allyriadau amonia o wastraff gwartheg yn parhau i godi pryderon ynghylch llygredd amgylcheddol, a hynny yn ei dro'n cynyddu effeithiau newid hinsawdd.^[3]

Wrth werthuso effaith amaethyddiaeth fodern ar yr amgylchedd, mae arbenigwyr yn defnyddio dau fath o ddangosydd: "yn seiliedig ar fodd" (means-based), sy'n seiliedig ar ddulliau cynhyrchu'r ffermwr, a "seiliedig ar effaith" (effect-based), sef yr effaith y mae dulliau ffermio'n ei chael ar yr Amgylchedd. Enghraifft o ddangosydd sy'n seiliedig ar fodd fyddai ansawdd dŵr o'r Ddaear, sy'n cael ei effeithio gan faint o nitrogen a roddir yn y pridd. Byddai dangosydd sy'n adlewyrchu colli nitrad i ddŵr daear yn seiliedig ar effaith.^[4] Mae'r gwerthusiad sy'n seiliedig ar fodd yn edrych ar arferion ffermwyr, ac mae'r gwerthusiad ar sail effaith yn ystyried effeithiau gwirioneddol y system amaethyddol. Er enghraifft, gallai’r dadansoddiad ar sail modd edrych ar blaladdwyr a dulliau ffrwythloni y mae ffermwyr yn eu defnyddio, a byddai dadansoddiad ar sail effaith yn ystyried faint o CO sy’n cael ei ollwng neu beth yw cynnwys nitrogen y pridd.^[4]

Mae effaith amaethyddiaeth ar yr amgylchedd yn cynnwys effeithiau ar amrywiaeth o wahanol ffactorau: y pridd, dŵr, yr aer, amrywiaeth yr anifeiliaid, pobl, planhigion, a'r bwyd a gynhyrchir. Mae'n cyfrannu at nifer enfawr o broblemau amgylcheddol sy'n achosi diraddio'r amgylcheddol gan gynnwys: newid hinsawdd, datgoedwigo, colli bioamrywiaeth,^[5] parthau marw, peirianneg genetig, problemau dyfrhau, llygryddion, diraddio pridd, a gwastraff sbwriel.^[6] Oherwydd pwysigrwydd amaethyddiaeth i fywyd, mae'r gymuned ryngwladol wedi ymrwymo i gynyddu cynaliadwyedd cynhyrchu bwyd fel rhan o Nod Datblygu Cynaliadwy 2: “Diwedd newyn, sicrhau diogelwch bwyd a gwell maeth a hyrwyddo amaethyddiaeth gynaliadwy”.^[7] Nododd adroddiad 2021 Rhaglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig "Making Peace with Nature" fod amaethyddiaeth yn gyrru'r diwydiant ac sydd ar yr un pryd dan fygythiad oherwydd diraddio amgylcheddol.^[8] Paradocs diddorol.

1. ↑ Frouz, Jan; Frouzová, Jaroslava (2022). Applied Ecology (yn Saesneg). doi:10.1007/978-3-030-83225-4. ISBN 978-3-030-83224-7.
2. ↑ Gołaś, Marlena; Sulewski, Piotr; Wąs, Adam; Kłoczko-Gajewska, Anna; Pogodzińska, Kinga (October 2020). "On the Way to Sustainable Agriculture—Eco-Efficiency of Polish Commercial Farms" (yn en). Agriculture 10 (10): 438. doi:10.3390/agriculture10100438.
3. ↑ Naujokienė, Vilma; Bagdonienė, Indrė; Bleizgys, Rolandas; Rubežius, Mantas (April 2021). "A Biotreatment Effect on Dynamics of Cattle Manure Composition and Reduction of Ammonia Emissions from Agriculture" (yn en). Agriculture 11 (4): 303. doi:10.3390/agriculture11040303.
4. ↑ ^{4.0 4.1} van der Warf, Hayo; Petit, Jean (December 2002). "Evaluation of the environmental impact of agriculture at the farm level: a comparison and analysis of 12 indicator- methods". Agriculture, Ecosystems and Environment 93 (1–3): 131–145. doi:10.1016/S0167-8809(01)00354-1.
5. ↑ Garnett, T.; Appleby, M. C.; Balmford, A.; Bateman, I. J.; Benton, T. G.; Bloomer, P.; Burlingame, B.; Dawkins, M. et al. (2013-07-04). "Sustainable Intensification in Agriculture: Premises and Policies". Science (American Association for the Advancement of Science (AAAS)) 341 (6141): 33–34. Bibcode 2013Sci...341...33G. doi:10.1126/science.1234485. ISSN 0036-8075. PMID 23828927.
6. ↑ Tilman, David; Balzer, Christian; Hill, Jason; Befort, Belinda L. (2011-12-13). "Global food demand and the sustainable intensification of agriculture" (yn en). Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (50): 20260–20264. doi:10.1073/pnas.1116437108. ISSN 0027-8424. PMC 3250154. PMID 22106295. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3250154.
7. ↑ United Nations (2015) Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (A/RES/70/1)
8. ↑ United Nations Environment Programme (2021). Making Peace with Nature: A scientific blueprint to tackle the climate, biodiversity and pollution emergencies. Nairobi. https://www.unep.org/resources/making-peace-nature